Drewno jest niezwykle popularnym materiałem o bardzo szerokim zastosowaniu. Niestety ma ono poważną wadę, polegającą na tym, że często zasiedlane jest ono przez szkodniki. Drewno nierzadko przewożone jest na duże odległości, a wtedy znajdujące się w nim szkodniki transportowane są razem z nim. Umożliwia to szkodnikom drewna rozprzestrzenianie się na nowe obszary w tym również na tereny na których wcześniej nie występowały szkodniki drewna zaliczane do danego gatunku. Jest to bardzo niepożądane. Bardzo często zdarza się, że szkodniki drewna przenoszą się na większe odległości w drewnie używanym do produkcji opakowań. Jest to główna droga którą szkodniki drewna przenoszą się na skalę międzynarodową na przykład na inne kontynenty.
Aby temu zapobiec opracowano standard ISPM 15 opisujący wymagania, które powinno spełniać drewno, które zostanie użyte do produkcji opakowań. Celem standardu ISPM 15 jest zapewnienie, że drewno będzie wolne od szkodników.
ISPM 15 czyli International Standard for Phytosanitary Measure opracowany został w 2002 roku.
Wymagania opisane w tym standardzie powinny być spełniane przez szereg rodzajów drewnianych materiałów opakowaniowych stosowanych w transporcie międzynarodowym w tym między innymi przez pudła, drewno sztauerskie, skrzynki, palety i inne.
Istnieją też pewne rodzaje opakowań drewnianych w przypadku których spełnienie wymagań standardu ISPM 15 nie jest konieczne. Standard ten nie obejmuje opakowań drewnianych wykonanych w sposób znacząco minimalizujący prawdopodobieństwo występowania w nich szkodników. Są to opakowania wykonane z drewna zbyt cienkiego aby mogły w nim żerować szkodniki (do 6 milimetrów grubości) i opakowania wykonane z drewna przetworzonego w sposób gwarantujący, że ewentualne żerujące w nim szkodniki zginęły na skutek obróbki na przykład płyty wiórowe, sklejka, płyty OSB i inne.
Gdzie obowiązuje standard ISPM 15ISPM 15 jest standardem międzynarodowym obowiązującym w wielu państwach zlokalizowanych na różnych kontynentach. W Ameryce północnej są to Kanada, USA, Meksyk, Kuba, Jamajka, Republika Dominikańska, Gwatemala, Honduras, Kostaryka i Nikaragua. W Ameryce Południowej są to Wenezuela, Kolumbia, Ekwador, Argentyna, Boliwia Chile, Paragwaj i Peru. W Europie są to Norwegia i Ukraina. W Azji są to Turcja, Izrael, Jordania, Jemen, Oman, Sri Lanka, Chiny, Japonia, Tajwan, Filipiny, Wietnam, Tajlandia, Malezja i Indonezja. W Afryce są to Tunezja, Egipt, Kamerun, Nigeria, Senegal, Malawi, Kenia, Malediwy i RPA. Na terenie Australii i Oceanii są to Australia, Nowa Kaledonia i Nowa Zelandia. Lista państw wymagających spełnienia przez opakowania drewniane stosowane w transporcie międzynarodowym wymagań standardu ISPM 15 stale się powiększa.
Produkcja materiału opakowaniowego spełniającego wymagania standardu ISPM 15 składa się z trzech etapów, a mianowicie wytworzenia, zabiegów i znakowania.
Jeśli chodzi o wytwarzanie to przede wszystkim opakowania drewniane spełniające wymagania standardu ISPM 15 powinny zostać wykonane z drewna okorowanego. Jest tak ponieważ wiele szkodników drewna żeruje wyłącznie w drewnie, które nie zostało wcześniej okorowane. W przypadku drewna spełniającego wymagania standardu ISPM 15 dopuszczalna jest jedynie obecność niewielkich fragmentów kory na tyle małych aby rozwój szkodników drewna żerujących w drewnie nieokorowanym nie był pod nimi możliwy. Maksymalną szerokość kory dopuszczalną w drewnie spełniającym standardy ISPM 15 określono na 3 centymetry bez względu na to jak będzie ona długa. W przypadku fragmentów kory szerszych od 3 centymetrów ich powierzchnia nie może przekraczać 50 centymetrów kwadratowych. Kora może zostać usunięta przed lub po zabiegach ISPM 15. Najczęściej wytwarzanymi opakowaniami drewnianymi spełniającymi wymagania standardu ISPM 15 są palety drewniane.
Po wytworzeniu opakowań drewnianych wykonanych z okorowanego drewna konieczne jest wykonanie odpowiednich zabiegów.
Jakie konkretne są to zabiegi? Istnieje kilka rodzajów zabiegów, które mogą zostać przeprowadzone w celu spełnienia wymagań standardu ISPM 15.
Najpopularniejszym z nich jest obróbka termiczna ISPM 15. Owady żerujące w drewnie są wrażliwe na działanie wysokich temperatur. Pod wpływem ich działania dochodzi do denaturalizacji białka z którego zbudowane są ich ciała, a tym samym do ich śmierci. Wysoka temperatura zwalcza wszystkie gatunki owadów żerujących w drewnie.
Na podstawie przeprowadzanych przez entomologów badań określono wartość temperatur zapewniających że szkodniki drewna zostaną wyeliminowane z drewna. Ogrzanie drewna do takich temperatur przez określony czas gwarantuje, że drewno będzie wolne od szkodników drewna.
Z tego powodu temperatura drewna poddawanego zabiegowi powinna być mierzona. Prawidłowe przeprowadzenie pomiaru temperatury drewna jest bardzo ważne. Pomiar ten powinien zostać przeprowadzony w najdłużej nagrzewającym się fragmencie drewna. Jaki jest to fragment? Niestety odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Najdłużej nagrzewające się miejsce może znajdować się w różnych fragmentach drewna w zależności od wielu czynników w tym od rozkładu temperatur w drewnie przed rozpoczęciem jego nagrzewania i od poziomu wilgotności drewna. Wiele zależy również od wybranej metody ogrzewania drewna. Przy grzaniu objętościowym najchłodniejsza jest powierzchnia drewna, ale już przy grzaniu objętościowym drewna zamrożonego najchłodniejszy jest rdzeń drewna. Najlepszym i najprostszym rozwiązaniem tego problemu jest jednoczesne użycie do pomiarów kilku czujników przeznaczonych do pomiaru temperatury drewna. Użycie kilku czynników ułatwia też wykrycie ich ewentualnej awarii. Użyte czujniki powinny zostać skalibrowane w sposób zgodny z zaleceniami producenta czujników. Średnica metalowych osłon czujników nie powinna przekraczać 0,5 centymetra, a ich długość 4 centymetrów. Umieszczone powinny być one w odległości wynoszącej 30 centymetrów od końca drewna.
Mierząc temperaturę drewna należy pamiętać o tym, że istnieje wiele czynników mogących zakłócić przeprowadzane pomiary.
Aby umieścić czujniki wewnątrz drewna konieczne jest wywiercenie w nim otworów. Otwory te powinny zostać uszczelnione materiałem zapobiegającym zakłóceniu przeprowadzanych pomiarów przez konwekcję lub przewodnictwo.
Wyniki przeprowadzanych pomiarów powinny być automatycznie rejestrowane z częstotliwością wynosząca co najmniej raz na 5 minut. Jedynie przeprowadzenie odpowiednich pomiarów pozwala na stwierdzenie, czy drewno poddawane było działaniu odpowiednio wysokiej temperatury przez wystarczająco długi czas. Minimalne parametry grzania niezbędne w celu spełnienia przez drewno wymagań standardu ISPM 15 to temperatura wynosząca 56°C przez 30 minut.
Obok grzania w celu spełnienia wymagań standardu ISPM 15 często stosowane są również komory parowe lub suszenie komorowe.
Mimo iż w celu spełnienia wymagań standardu ISPM 15 mogą być przeprowadzane różnego rodzaju zabiegi bardzo często wszystkie one określane są jako fumigacja mimo iż fachowo terminem tym nazywamy zwalczanie szkodników substancjami chemicznymi mającymi postać gazową. Ponieważ spełnienie wymagań standardu ISPM 15 konieczne jest w celu użycia opakowań w transporcie międzynarodowym zabiegi te określane są jako fumigacja eksportowa, fumigacja ISPM 15, fumigacja międzynarodowa lub fumigacja fitosanitarna. Ponieważ zabiegom tym najczęściej poddawane są palety zabiegi te zazwyczaj określane są jako fumigacja eksportowa palet, fumigacja ISPM palet lub fumigacja międzynarodowa palet.
Po przeprowadzeniu odpowiednich zabiegów fumigacja palet ISPM 15 konieczne jest oznakowanie drewna poddanemu zabiegowi fumigacja eksportowa palet w sposób potwierdzający spełnienie wymagań standardu ISPM 15. Oznaczenie ISPM 15 składa się z kodów pozwalających na zidentyfikowanie kraju, wykonawcy, producenta i rodzaju przeprowadzonego zabiegu ISPM 15. Oznaczenie ISPM 15 znane jest na całym świecie bez względu na język obowiązujący w danym państwie. Dzięki temu oznaczeniu osoby przeprowadzające inspekcje ładunku mogą łatwo sprawdzić, czy spełnia on wymagania norm ISPM 15. Oznaczenie ISPM 15 ma kształt prostokąta. Po lewej stronie tego oznaczenia znajduje się logo ISPM 15. Za logiem ISPM 15 znajduje się pionowa linia. Na oznaczeniu tym znajduje się też kod kraju i producenta.
Wiele państw w których obowiązuje standard ISPM 15 wprowadziło dodatkowe wymagania dotyczące opakowań drewnianych używanych w transporcie międzynarodowym.
Opakowania eksportowane do Jordanii nie mogą być wcześniej stosowane w kraju eksportera do transportu lub pakowania materiałów zakazanych.
Na terenie Kanady zabronione jest wprowadzanie nieprzetworzonego drewna pochodzącego spoza USA, ale przemieszczanego przez kontynentalną część tego państwa.
Norwegia sugeruje aby drewno sztauerskie było prostokątne i pozbawione zagłębień. Podczas produkcji jego wilgotność nie powinna przekraczać 20 %.
Czasami okazuje się, że materiał użyty do transportu międzynarodowego nie spełnia wymagań standardu ISPM 15 w związku z czym będzie on musiał zostać zneutralizowany. Istnieje wiele metod jego neutralizacji. Najprostsze jest po prostu jego spalenie. Można też go zakopać. W przypadku wyboru tej metody utylizacji najlepiej będzie jeśli zostanie on zakopany na głębokości wynoszącej co najmniej 2 metry. Drewno nie spełniające wymagań standardu ISPM 15 może również zostać przetworzone na płyty OSB.
