Grzyby są to organizmy roślinne, różniące się od roślin wyższych brakiem ciałek zieleni. Dlatego muszą się odżywiać substancją organiczną zawartą np. w drewnie i pokrewnych materiałach pochodzenia organicznego (płyty pilśniowe, paździerzowe, torfowe), stosowanych w budownictwie.
Grzyby rozkładające drewno występują w budynkach, na składach, w tartakach, bazach materiałowych, kopalniach, w drewnie mostów, w słupach teletechnicznych, podkładach kolejowych.
Dla grzybów występujących w budynkach ustaliło się określenie ?grzyby domowe?. Nie znaczy to, że wymienione grzyby nie mogą występować np. w słupach teletechnicznych ? jednakże najczęściej występują one w budynkach.
W budowie grzybów domowych można rozróżnić trzy zasadnicze elementy, które równocześnie stanowią cechę rozpoznawczą poszczególnych gatunków. Są to: grzybnia, sznury oraz owocniki, wytwarzające zarodniki.
Grzybnia składa się ze strzępek mających postać cieniutkich niteczek rozmaitego koloru, rosnących na powierzchni lub wewnątrz drewna. Rozwija się ona w formie puszystych, watowatych łub płaskich utworów albo też zbija się razem, tworząc gęste płaty.
Sznury wytwarzają się najczęściej wtedy, gdy porażone drewno jest znacznie zniszczone. Są one różnej grubości, różnego koloru i konsystencji, proste lub rozgałęzione.
Owocniki stanowią najistotniejszą cechę rozpoznawczą grzybów domowych. Wykształcają się w postaci kapeluszy, kopyt lub powłoczek różnego koloru i wielkości przytwierdzonych całkowicie lub częściowo do podłoża. Dolna powierzchnia kapeluszy i kopyt a górna powłoczek pokryte są rurkami, blaszkami lub fałdkami. Na powierzchni tych utworów powstają zarodniki w bardzo dużych ilościach.
Aby grzyb mógł się w budynku rozwinąć, musi mieć odpowiednie warunki.
Jednym z podstawowych warunków występowania grzybów domowych jest obecność odpowiedniego pożywienia, które w danym wypadku stanowi dla nich drewno, znajdujące się we wszystkich prawie budynkach. Grzyby domowe atakują zarówno drewno gatunków iglastych, jak i liściastych, z tym że drewno gatunków iglastych, jak jodła, świerk, sosna, łatwiej ulega rozkładowi niż drewno gatunków liściastych, np. dąb. Następnym niezbędnym warunkiem do rozwoju grzyba jest zwiększona wilgotność. Grzyb będzie się rozwijał na drewnie i pokrewnych materiałach w wypadku zwiększonej ich wilgotności. Również odpowiednia temperatura jest konieczna do rozwoju grzybów. Wewnątrz budynków temperatura zawsze jest wyższa od +4°C. Średnio zaś wynosi 18?20°C; dla większości grzybów jest to temperatura najkorzystniejsza.
Do swego rozwoju grzyby wymagają również pewnej ilości powietrza ? nie znoszą jednak przewiewu. Większość grzybów rozwija się w ciemności; do wytworzenia owocników wymagają niewielkiej ilości światła.
O powstaniu zagrzybienia budynku decyduje obecność czynnika infekcji, tj. grzybni lub zarodnika, oraz sprzyjających warunków rozwojowych.
Grzyby domowe występują w budynkach najczęściej w stropach drewnianych, przede wszystkim przy styku drewna z murem, w podwalinach, w ścianach wieńcowych, w elementach pruskiego muru, w więźbie dachowej, w ościeżnicach okiennych, obiciach ścian itp.
Znajdując w budynku odpowiednie warunki rozwojowe, grzyby rozpoczynają swą niszczycielską działalność. Jako rośliny niezielone nie mogą pobierać pokarmu węglowego z powietrza, korzystają więc z gotowych pokarmów, tj. celulozy i ligniny ? głównych składników drewna.
Grzyby domowe za pomocą enzymów (fermentów) wydzielanych przez strzępki grzybni rozkładają celulozę i ligninę na cukry proste, w tej formie dla nich przyswajalne.
Grzyby, których główny pokarm stanowi celuloza, wywołują tzw. destrukcyjną zgniliznę drewna. Natomiast grzyby rozkładające ligninę powodują tzw. korozyjny rozkład drewna.
Drewno zniszczone destrukcyjnie zmienia barwę na kolor brunatny, ma spękania w postaci klocków, w końcowej fazie zniszczenia rozciera się w palcach na proszek (rys. 1).
Rys. 1. Przykład destrukcyjnego rozkładu drewna przez grzyb. Widoczne głębokie pryzmatyczne spękania drewna
Drewno zniszczone korozyjnie w końcowym stadium zniszczenia przybiera kolor jaśniejszy od drewna zdrowego, widoczne są białe plamki celulozy w jamkowatych wgłębieniach (rys. 2).
Większość grzybów domowych wywołuje brunatną, destrukcyjną zgniliznę drewna.
Na skutek rozkładu drewna zmianom ulegają wszystkie jego właściwości, a więc budowa, skład chemiczny, wytrzymałość.
Zmniejszenie wytrzymałości drewna pociąga za sobą poważne następstwa, zwłaszcza w budynkach o stropach drewnianych. Zmniejszenie wytrzymałości stropów powoduje bardzo często katastrofy budowlane.
Oprócz drewna grzyby mogą rozwijać się również na innych materiałach budowlanych pochodzenia organicznego, jak płyty pilśniowe, paździerzowe, torfowe i inne, oraz atakują mury, przerastając zaprawę. Należy zaznaczyć, że materiały takie, jak cegła, zaprawy, beton, nie stanowią pożywienia dla grzybów. Grzybnia przerasta je jedynie w poszukiwaniu nowych źródeł pokarmu, powodując jednak ich korozję.
Oprócz szkód technicznych grzyby domowe wywierają niekorzystny wpływ na zdrowotność pomieszczeń, a tym samym na zdrowie mieszkańców. Rozwojowi grzybów domowych towarzyszy zwiększona wilgotność pomieszczeń, ponieważ przy rozkładzie drewna powstaje duża ilość wody. Oprócz wody wydzielany jest dwutlenek węgla, kwasy organiczne i substancje cuchnące. Również przy gniciu owocników wydziela się przykry zapach. Aktywny i zarodnikujący grzyb domowy zapyla powietrze swoimi zarodnikami. Zarodniki te są bardzo lekkie i małych rozmiarów, wskutek tego mogą być łatwo unoszone w powietrzu i rozsiewane.
Niekiedy cała masa zarodników unosi się w pomieszczeniach i osiada na przedmiotach otaczających. Dostają się również do dróg oddechowych, powodując schorzenie podobne do astmy oskrzelowej i inne schorzenia płuc.
